Is alle fijnstof ongezond?

Je kent ze vast wel, stellingen en uitspraken die inmiddels klakkeloos voor waar worden aangenomen. Gooi daar ook nog eens de invloed van sociale media bij en half Nederland is ineens expert op een onderwerp. Lees voor de grap eens reacties onder bijv Nu.nl en je begrijpt wat ik bedoel.

Ook fijnstof is zo'n onderwerp. Fijnstof, of nog erger ultra fijnstof, kan via de longen in de bloedbaan terecht komen en kan daar de kiem voor ontstekingen, tumoren en kanker zijn. 

“Stel je eens voor dat we de hoeveelheid uitstoot van TataSteel morgen met 90% zouden kunnen verminderen. En stel je eens voor dat het restant dan ook nog eens 1000 keer minder toxisch en carcinogeen zou worden, gaan we dan zeggen “nee, we gaan eerst 4 jaar wetenschappelijk onderzoek doen zodat we zeker weten dat het echt 90% minder is, dat we zeker weten dat het minimaal 1000 keer minder toxisch en carcinogeen is want als het maar 50% minder is en 500 keer minder toxisch en carcinogeen is dan is het niet interessant"?

 Dit is namelijk precies wat er nu bij houtrook wel wordt gedaan!

Lees allerlei officiële rapporten van het RIVM, TNO en de GGD en huiver over de uitstoot van fijnstof bij Tata Steel of de asfaltcentrale in hartje Nijmegen. De GGD  zegt "er is geen gezonde ondergrens voor fijnstof" oftewel "hoe weinig je ook inademt, het is zeer ongezond!”

Tijdens mijn studies tot chemisch technoloog is mij altijd geleerd dat je bepaalde onderwerpen, ook wanneer ze als feit worden neergezet, kritisch moet blijven bekijken. Is het logisch wat er gesteld wordt of denk je "hmm, ik snap het niet, ik dacht dat het anders zat". 

Mijn professor zei ook “heb respect voor titels, maar titels zijn niet bedoeld om rammelend bewijs recht te praten. Blijf kritisch, ook al is de ander prof.dr.ir en hoogleraar”.

Dit ben ik ook gaan toepassen op fijnstof. 

Ik kan me iets voorstellen bij die ontstekingsbron die een deeltje in de bloedbaan kan zijn, maar zou het niet uitmaken wat voor deeltje ik precies inadem? Ik lees steeds getallen, hoeveelheden en percentages, maar maakt het niet uit waaruit het fijnstof bestaat? Wat dus de samenstelling van het fijnstof is?

Nu ben ik geen medicus, maar ik kan me niet voorstellen dat het niet uitmaakt of ik fijnstof inadem wat afkomstig is van onschuldige vaste stoffen als active kool (Norit bijvoorbeeld, wat we eten als we diarree hebben) of dat het afkomstig is van bijvoorbeeld asbest.

Of dat het niet uitmaakt, om naar het onderwerp houtrook te gaan, of het fijnstof bestaat uit mineralen en zouten afkomstig van een zeer goede verbranding van hout, of dat het bestaat uit mineralen en zouten bedekt met een laag PAK's of dioxines afkomstig van een slecht gestookte open haard?

Je maakt mij niet wijs dat beide even slecht zijn als ik die in mijn bloedbaan krijg!

Maar waarom hebben we het dan aldoor alleen maar over hoeveelheden bij fijnstof? Waarom zegt de GGD dat er geen gezonde ondergrens is?

Houtkachels zorgen niet voor 10% maar voor 23% van de hoeveelheid condenseerbaar fijnstof in Nederland

1.5 jaar geleden heeft dit op de voorpaginas van bijna alle kranten gestaan, is er op radio en TV veel aandacht voor geweest. Ook ik ben gevraagd naar mijn mening door Radio1 spraakmakers. Dat kun je hier terugluisteren luister Radio 1 spraakmakers terug). 

Ook het RIVM is gevraagd om toelichting in de uitzending te geven. Het RIVM, bij monde van hun hoofd emissieregistratie Mw Van Zanten, geeft aan dat die 23% een lokaal gemiddelde is , in het stookseizoen, in wijken met veel houtkachels. Mw van Zanten zegt ook dat het jaargemiddelde slechts 4% bedraagt van de totale hoeveelheid fijnstof en dat de helft hiervan afkomstig is uit het buitenland.

We gaan toch ook de fijnstof emissie van het verkeer niet bepalen door op een zeer druk verkeersplein, in de spits, de emissie te meten en dan te zeggen "het verkeer op dit plein, in de spits, zorgt voor 40% van het fijnstof in Nederland  dus verkeer zorgt voor 40% van het fijnstof in Nederland" en dan blijkt dat als het als jaargemiddelde zou zijn bepaald "maar" 5% oid is want buiten de spits rijden er natuurlijk veel minder auto's. Ieder weldenkend mens zou denken "wie verzint zoiets doms?"

Waarom doen we dit met houtrook dan wel????

Wat het RIVM eigenlijk zegt is "als alle houtstook (dus ook verbranden van snoeiafval, vuurkorven, BBQ's , paasvuren, open haarden) er niet meer is scheelt dat 2% in de totale hoeveelheid fijnstof in Nederland“

Dus de kop had eigenlijk moeten zijn: Houtstook in Nederland zorgt niet voor 10% maar voor slechts 2% van de hoeveelheid fijnstof in Nederland

Nog verder kritisch nadenkend;

Hoe wordt fijnstof eigenlijk gemeten? 

Dat blijkt namelijk vaak met zogeheten condensation particle counters (CPC) te gebeuren. Die werken met lichtverstrooing door deeltjes in de lucht.
 Ok, en die kennen het verschil tussen onschadelijk en schadelijk fijnstof? Nee natuurlijk niet! Elk deeltje dat licht verstrooit wordt geteld als (fijn)stof. 

Hmm, dus dat deeltje norit wordt op dezelfde manier geteld als dat deeltje asbest? Ja, dat klopt. Sterker nog, ook mist (waterdruppels), ozon na een bliksemontlading, Saharazand, stuifmeel etc worden door de CPC meter als deeltjes geteld.

“Ja maar dan zegt het aantal toch helemaal niets als we de samenstelling van wat gemeten wordt niet weten?”

Waarom maakt het RIVM geen onderscheidt in schadelijk en minder schadelijk fijnstof?

Waarom zegt de GGD dat er geen gezonde ondergrens voor fijnstof is? Waarom hebben het Longfonds en stichting houtrookvrij het steeds over hoeveelheid fijnstof als ze het over houtrook hebben?

Als het RIVM de samenstelling van het fijnstof op alle fijnstof meetstations continue zou moeten meten zou dit extreem duur gaan worden en praktisch gezien onhaalbaar. 

Maar waarom doet iedereen, dus ook het RIVM, TNO, GGD, Longfonds, enz, dan alsof het bij fijnstof, zeker in houtrook, om hoeveelheden gaat?

Wat het RIVM doet is allerlei modellen gebruiken om de samenstelling te voorspellen. Dat gaat waarschijnlijk goed als de samenstelling redelijk voorspelbaar is zoals  bij het verkeer, Schiphol, bij industrieën omdat daar, via milieuvergunningen, bekend is wat er uitgestoten wordt. 

Maar gaat zo’n voorspelling ook op voor houtrook? Laten we eens samen inzoomen op houtrook.

Houtrook kan met gemak 500 verschillende soorten organische gassen bevatten, waarbij de exacte samenstelling van de houtrook extreem afhankelijk is van waarin het hout is verbrand (open haard, 25 jaar oude houtkachel, een nieuwe Ecodesign kachel), hoe en waarmee er gestookt is (goed gekloofd en goed droog hout of te grote natte blokken, luchtschuif bijna dicht omdat het anders te warm wordt of goed geregeld), wat voor schoorsteen er is, hoe hard of zacht er wordt gestookt en of er bijvoorbeeld een katalysator op de kachel is geïnstalleerd, om een paar factoren te noemen...

De samenstelling van houtrook is dus extreem afhankelijk van vele factoren.

Maar kent het RIVM de invloed van al die factoren en daarmee de samenstelling? Nee, het RIVM baseert zich op theoretische TNO modellen (oa van A. Plomp) van vele jaren terug. Inmiddels zijn kachels veel beter geworden, hebben katalysatoren hun intrede gedaan, hebben we ontdekt dat 12% of 20% houtvocht extreem veel uitmaakt, enz. Dit zit allemaal niet voldoende in de TNO modellen.

Wat het verhaal nog vreemder maakt is dat onder meer het RIVM, TNO, Universiteit Maastricht en IRAS een NWO-(Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek)subsidie aanvraag hebben lopen om de samenstelling en gezondheidsrisico’s van houtrook, afgezet tegen de omstandigheden waaronder het gevormd wordt, te onderzoeken. Dit is een meerjarig onderzoek waarbij deze partijen in de aanvraag aangeven dat, voor zover ze hebben kunnen onderzoeken via wereldwijd literatuuronderzoek, dit nog nooit onderzocht, en dus onbekend, is.

Ja maar, hoe kan dit nu?

Hoe kunnen dezelfde partijen zeggen dat houtrook (en fijnstof van houtrook) schadelijk is, en tegelijkertijd zeggen "we kennen de gezondheidsrisico's van houtrook afgezet tegen de omstandigheden niet.…”?

het antwoord is even simpel als verbijsterend: we doen alsof het niet uitmaakt, houtrook is houtrook en fijnstof is fijnstof want het NWO onderzoek gaat nog zeker 4 jaar duren...

Laat ik nu vrij zeker weten dat houtrook van een oude kachel, welke niet al te best gestookt wordt, met gemak 90% MEER organische gassen bevat dan de houtrook van een hele goede houtkachel die goed gestookt wordt. En laat ik vrij zeker weten dat, zeker als we ook nog een katalysator gebruiken, de stoffen die nog overblijven in de houtrook ook nog eens veel minder schadelijk zijn.

Laat dit eens op je inwerken, 90% minder organische gassen en het restant is extreem (zou zomaar een factor 1000-10.000 kunnen zijn!) minder toxisch en carcinogeen!

“En wat doen we? We gooien alle houtrook op één hoop en doen alsof fijnstof bestaand uit norit net zo schadelijk is als fijnstof bestaand uit asbest.
We doen alsof fijnstof uit een, met te nat hout gestookte, open haard , dezelfde gezondheidsrisico's heeft als fijnstof uit die goed gestookte moderne houtkachel alsof het niet uitmaakt of fijnstof wel of niet bedekt is met een toxisch en carcinogeen laagje PAK's“

Ik ben geen medicus, longexpert of toxicoloog, maar heb voldoende boerenverstand (aangevuld met scheikundige kennis) om dit niet te geloven.

Waarom blijven we  maar zeggen dat fijnstof slecht is als we weten dat we de samenstelling niet kennen terwijl die wel heel belangrijk is om te weten vanuit eventuele gezondheidsrisico's?

Je maakt mij niet wijs dat al die wetenschappers met minimaal dr.ir het bovenstaande verhaal niet begrijpen en dit zullen bevestigen, in situaties waar het NIET over houtrook gaat...

Groet, WIjbrand